نقش تورم بر افزایش هزینه‌های ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی
در چند سال گذشته صنعت ساخت و ساز با موجی از نوسانات اقتصادی روبه‌رو شده است. افزایش قیمت مصالح، بالا رفتن دستمزدها، نوسان نرخ ارز و رشد نرخ بهره بانکی باعث شده‌اند که اجرای پروژه‌های عمرانی با ریسک‌های جدی همراه شود. در چنین شرایطی، تنها چیزی که می‌تواند پروژه را از مشکلات مالی نجات دهد، تسلط تیم دفتر فنی بر ابزارهایی مثل متره، برآورد و صورت وضعیت نویسی است که به مهندسان کمک می‌کنند تا هزینه‌ها را پیش‌بینی و کنترل کنند.
دفتر فنی پروژه با تهیه برآوردهای دقیق، تنظیم درست صورت وضعیت‌ها و محاسبه به موقع تعدیل‌ها، نقش بسیار مهمی در حفظ تعادل مالی پروژه دارد. اگر این کارها با دقت انجام نشوند، ممکن است پروژه دچار کمبود بودجه، تأخیر در پرداخت‌ها یا حتی شکست شود.
در واقع متره، تعدیل و صورت وضعیت نویسی فقط کارهای اداری نیستند؛ بلکه ابزارهایی حرفه‌ای برای مدیریت بهتر پروژه در شرایط تورمی هستند. یادگیری و تسلط بر این مهارت‌ها امروز برای هر مهندس دفتر فنی کاملا ضروری است که در ادامه به طور کامل به آن خواهیم پرداخت.
تورم چگونه به پروژه‌های عمرانی ضربه می‌زند؟
تورم به معنی افزایش مداوم و پیوسته قیمت‌ها در طول زمان است؛ اتفاقی که در جریان اجرای پروژه‌های عمرانی می‌تواند تأثیراتی عمیق و گاه پیش بینی نشده به جا بگذارد.
قبل از آغاز هر پروژه ساختمانی، فرآیند متره و برآورد انجام می‌شود تا بر اساس آن، بودجه و زمان‌بندی مشخصی تعریف شود. اما در شرایط تورمی، این برآوردهای اولیه به سرعت دقت خود را از دست می‌دهند. افزایش ناگهانی هزینه‌ها نه تنها می‌تواند بودجه پروژه را ناکارآمد کند، بلکه هزینه نهایی را به طور قابل توجهی بالا می‌برد و حتی باعث توقف یا کند شدن روند اجرای ساختمان می‌شود.
نقش دفتر فنی در پروژه‌های عمرانی و ساخت و ساز
در نگاه اول ممکن است به نظر برسد که پروژه‌های ساخت و ساز تنها به فعالیت‌های اجرایی و عملیات عمرانی در محل پروژه محدود می‌شوند. اما حقیقت این است که پشت هر پروژه موفق، یک تیم دفتر فنی دقیق و با تجربه قرار دارد که نقش مغز متفکر پروژه را ایفا می‌کند.
با بالا رفتن قیمت مصالحی مثل سیمان، فولاد و قیر، افزایش دستمزد نیروها و رشد هزینه‌هایی مانند اجاره ماشین‌آلات، بسیاری از پروژه‌ها با کمبود بودجه و کاهش نقدینگی مواجه می‌شوند. در این شرایط، سود پروژه به شدت کاهش پیدا می‌کند یا حتی از بین می‌رود.
تنها راه مقابله با این چالش‌ها، داشتن تیمی از مهندسان دفتر فنی با تجربه و آشنا به ابزارهای مالی و کنترل پروژه مثل متره و برآورد، تعدیل و صورت وضعیت نویسی دقیق است؛ تیمی که بتواند با تحلیل داده‌ها، هزینه‌ها را پیش‌بینی و مدیریت کند و پروژه را از خطرات مالی دور نگه دارد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین ابزارهای دفتر فنی و تأثیر هر یک می‌پردازیم:
1. متره و برآورد دقیق؛ پایه تصمیم‌گیری مالی
عملیات متره و برآورد، به نوعی پایه تصمیم‌گیری‌های اقتصادی در پروژه است. با محاسبه دقیق مقدار عملیات (متره) و هزینه‌های پیش‌بینی‌شده (برآورد)، مدیران پروژه می‌توانند:
- بودجه مناسبی تعیین کنند
- منابع را بهینه تخصیص دهند
- ریسک‌های مالی پروژه را از قبل شناسایی کنند
در شرایط نوسان قیمت‌ها، انجام به موقع و به روزرسانی شده برآوردها، یک ابزار برای کنترل بر هزینه‌ها است.
2. صورت وضعیت نویسی حرفه‌ای
صورت وضعیت نویسی یکی از حساس‌ترین و اثرگذارترین وظایف دفتر فنی پروژه است. این سند مالی ارتباط مستقیمی با گردش پولی پروژه دارد؛ چرا که بر اساس آن پیمانکار هزینه‌های انجام شده را مطالبه می‌کند. اهمیت صورت وضعیت نویسی در چند مورد زیر خلاصه می‌شود:
- اگر صورت وضعیت به درستی تنظیم نشود، ممکن است بخشی از کار انجام شده پرداخت نشود.
- اشتباهات در محاسبات یا ارجاع نادرست به فهرست‌بها باعث رد شدن آن از طرف کارفرما یا مشاور می‌شود.
- تاخیر در تنظیم یا ارسال صورت وضعیت، مستقیما بر نقدینگی پروژه اثر منفی دارد.
- در نهایت، تکرار این اشتباهات می‌تواند پیمانکار را در شرایط تورمی به ورشکستگی نزدیک کند.
اگر مهندس دفتر فنی به اصول حرفه‌ای تنظیم صورت وضعیت، نحوه استخراج مقادیر، نحوه ارجاع به ردیف‌های فهرست‌بها، زمان‌بندی ارسال، ثبت ضمیمه‌ها و نحوه‌ی پاسخ به اصلاحات مشاور تسلط نداشته باشد، پروژه به سرعت دچار بحران مالی خواهد شد.
به همین دلیل یادگیری دقیق و حرفه‌ای صورت وضعیت نویسی، امروز برای مهندسان دفتر فنی یک مهارت حیاتی محسوب می‌شود.
اگر می‌خواهید بدون نیاز به سابقه کاری به یک متخصص دفتر فنی تبدیل شوید، پکیج آموزش صورت وضعیت نویسی آکادمی عمران، انتخابی کامل و کاربردی برای شما است.
این دوره شامل آموزش‌های تخصصی متره برآورد، صورت وضعیت نویسی، فهرست‌بها، تعدیل، نقشه‌خوانی، نرم‌افزارهای تکسا و تدکار و حتی اصول مذاکره مهندسی است. تمام آنچه که برای ورود حرفه‌ای به بازار کار نیاز دارید، در یک مسیر منسجم و پروژه محور در اختیار شما قرار خواهد گرفت. برای مشاهده جزئیات بیشتر می‌توانید به سایت آکادمی عمران مراجعه کنید.
3. محاسبه تعدیل طبق بخشنامه‌ها
با توجه به اینکه در زمان تورم، مصالح، دستمزد، اجاره ماشین‌آلات و حتی هزینه‌های غیرمستقیم، دائما در حال افزایش‌اند، برای جلوگیری از ضرر پیمانکار، بخشنامه‌های تعدیل توسط سازمان برنامه و بودجه منتشر می‌شود که بر اساس آن‌ها، قیمت‌های پروژه به روز رسانی می‌شود.
اما استفاده از این بخشنامه‌ها نیازمند دانش تخصصی است. کوچک‌ترین اشتباه در شاخص‌ها، دوره‌ها، یا نحوه محاسبه می‌تواند منجر به اختلاف مالی جدی با کارفرما یا دریافت ناقص هزینه‌ها شود.
4. کنترل هزینه‌ها و تصمیم‌گیری بر اساس داده
دفتر فنی باید شبیه به یک داشبورد مالی عمل کند که در ادامه به آن می‌پردازیم:
- ثبت و تحلیل مداوم داده‌های مالی پروژه
- مقایسه هزینه‌های واقعی با برآوردها
- تحلیل نقاط انحراف
- ارائه راهکارهای اصلاحی
در صورت نداشتن این نگاه تحلیلی، پروژه‌ها در مسیر اشتباه مالی قرار گرفته و ممکن است حتی در مراحل پایانی به مشکل بخورند.
5. اهمیت پیش‌بینی مالی و قراردادهای منعطف
در دوران تورمی، یکی از چالش‌های اصلی، پیش‌بینی پذیری پایین هزینه‌ها است. به همین دلیل، تدوین قراردادهای منعطف که شامل بندهایی برای تعدیل قیمت، جبران خسارت ناشی از تأخیرهای مالی، یا حتی پرداخت‌های مرحله‌ای هوشمندانه باشد، اهمیت زیادی دارد. دفتر فنی می‌تواند در تهیه و بررسی این بندها، نقش کلیدی ایفا کند تا از بروز اختلافات حقوقی بین پیمانکار و کارفرما جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
در نهایت باید پذیرفت که تورم، یکی از جدی‌ترین تهدیدها برای پایداری مالی پروژه‌های عمرانی است. اما این تهدید، با دانش و ابزارهای حرفه‌ای قابل کنترل است. نقش دفتر فنی در این میان، فراتر از یک نهاد پشتیبانی است؛ این بخش شبیه به ستون فقرات مالی و فنی پروژه عمل می‌کند. تسلط بر مهارت‌هایی مانند متره، برآورد، صورت وضعیت نویسی و محاسبه تعدیل، نه تنها از بروز بحران مالی جلوگیری می‌کند، بلکه می‌تواند پروژه را به موفقیت نزدیک‌تر کند. در شرایط پرنوسان امروز، مهندسانی که به این مهارت‌ها مسلط باشند، مهم‌ترین سرمایه هر پروژه محسوب می‌شوند.
