آموزش پایگاه داده از صفر تا صد رایگان+ جزوه PDF

پایگاه داده یا (Database) در واقع مفهومی است که به ساماندهی و نظم بخشی به داده ها اطلاق میشود. این داده ها میتواند داده های یک بانک بزرگ و یا لیستی از کالاهای یک فروشگاه باشند. این اطلاعات و داده ها معمولا در قالبی خوانا برای کامپیوترها جمع آوری میشوند و معمولا دسترسی، تحلیل و یا جستجو در داده ها را آسانتر خواهد کرد. در این مقاله به بررسی کامل دیتابیس، مفاهیم پایه ای و کاربردهای آن اشاره خواهیم کرد.

پایگاه داده یا (Database) چیست؟

پایگاه داده یا Database به مکانی برای ذخیره سازی داده های ساماندهی شده اطلاق میشود. با کمک دیتابیس می‌توانید داده‌هایتان را روی فضای الکترونیکی مانند هارد لپ‌تاپ یا روی هاست ذخیره کنید؛ بنابراین هر زمانی که نیازی به تغییر و دست‌کاری داده‌ها داشته باشید یا بخواهید داده‌هایتان را مدیریت کنید، با کمک دیتابیس به‌راحتی می‌توانید این کار را انجام دهید.

انواع پایگاه داده

سیستم مدیریت پایگاه داده (DBMS)

سیستم مدیریت پایگاه داده (DBMS) در واقع نرم افزاری برای مدیریت پایگاه داده است. در این نرم افزار میتوان دستورالعمل هایی که از پایگاه داده دریافت میکند را به صورت دستورات تغییری ارائه دهد. این دستورات میتوانند بارگیری، بازیابی یا تغییر داده‌های موجود از سیستم باشند. سیستم مدیریت پایگاه داده به عنوان یک واسطه بین کاربران، برنامه ها و بانک اطلاعاتی عمل میکند و نظارت و کنترل پایگاه داده را آسانتر خواهد کرد.

کاربران پایگاه داده

1- مدیر پایگاه داده

مدیر پایگاه داده (DBA) وظیفه نظارت و مدیریت دو منبع دیتابیس و سیستم مدیریت پایگاه داده را دارد. در واقع ادمین دسترسی کاربران به سطوح مختلف دیتابیس، کارکرد پایگاه داده، نصب و راه اندازی سخت افزارها و نرم افزارها را کنترل میکند و وظیفه تامین امنیت سیستم را برعهده دارد.

2- طراحان پایگا‌ه داده

طراح دیتابیس (Database Designers) وظیفه‌ی طراحی دقیق بانک اطلاعاتی از جمله جداول، ایندکس‌ها، نحوه ذخیره‌سازی و نمایش داده‌ها، محدودیت‌ها، محرک‌ها و تمامی موارد مربوط به روش کار پایگاه داده که برای کار با داده‌ها (ذخیره، بازیابی و حذف) مورد نیاز است را بر عهده دارد. در واقع طراح پایگاه با نوشتن کد، طراحی و نگهداری از پایگاه داده‌ها و ایجاد فرم‌های آنلاین، داده‌ها را جمع آوری، محافظت و تجزیه و تحلیل می‌کنند.

3- کاربران نهایی

کاربران نهایی (End Users) کسانی هستند که کارهایی ثبت کوئری یا درج و به‌روزرسانی را در این سیستم بر عهده دارند، این کاربران در آخرین لایه از دیتابیس، با آن کار می‌کنند.

اجزای اصلی دیتابیس (اینفوگرافی)

سلسله مراتب یک دیتابیس (اینفوگرافی)

مفاهیم پایه ای در پایگاه داده

1- ساختار دیتابیس (Database Schema)

در واقع ساختار دیتابیس طرحواره ای است که به وسیله آن میتوان داده ها را مرتب کرد. جدول ها نمونه ای از ساختار دیتابیس است.

2- داده ها

نوع داده مشخص میکند که داده ها به چه شکلی در یک ستون ذخیره شوند. سه دسته داده زیر جزء رایج ترین نوع داده در دیتابیس هستند:

1- الفبایی – عددی (ذخیره سازی کاراکترها، شماره‌ها و کاراکترهای خاص)

2- عددی (ذخیره سازی داده‌های عددی)

3- تاریخ و زمان (ذخیره سازی داده‌های مربوط به تاریخ و زمان)

3- مستندات (Records)

رکورد در واقع محتوایی است که در پایگاه داده وارد میشود و میتواند نام، تاریخ تولد و یا حتی عکس باشد. با استفاده از query در دیتابیس می‌توانید به راحتی مستندات در یک فیلد را با دیگر رکوردها مقایسه کنید.

4- Query

Query در واقع نوع درخواست اطلاعات از دیتابیس است و از دو نوع انتخابی و عملی است. درخواست انتخابی برای کسب اطلاعات موجود انجام می‌شود، در حالی که درخواست عملی نیازمند انجام عملیات‌هایی روی داده است.

5- SQL

SQL به زبان درخواست ساختارمندی گفته می‌شود که در واقع زبان کامپیوتر برای ذخیره، تغییر و استخراج داده‌های ذخیره شده در یک دیتابیس رابطه‌ای است.

6- جدول (Table)

جدول واحد عمده‌ی ذخیره‌ی فیزیکی اطلاعات در دیتابیس است. ممکن است پایگاه داده شما تشکیل شده از چندین جدول باشد و باید در هاست کامپیوتر ذخیره شوند.

انواع جدول

• جدول داده‌ها که بیشتر داده‌های موجود در دیتابیس را در خود ذخیره می‌کند.
• جدول اتصال که استفاده می‌شود تا یک ارتباط را بین دو جدول که با هم مرتبط نیستند ایجاد کند.
• جدول فرعی که شامل زیرمجموعه‌ای از اطلاعات موجود در جدول داده‌ها می‌شود.
• جدول تایید یا جدول کدها که استفاده می‌شود تا صحت اطلاعات وارد شده به دیگر جدول‌های دیتابیس تایید شود.

7- ستون‌ (Column)

ستون کوچک‌ترین ساختار منطقی فضای ذخیره‌سازی در دیتابیس است و در واقع ساختار عمودی در جدول است و شامل اطلاعات مربوط ردیف است.

8- ردیف (Row)

ردیف به مجموعه‌ای افقی از اطلاعات گفته می‌شود که هر یک به صورت جداگانه در یک جدول وارد می‌شوند.

9- داده (Data)

در دیتابیس تمامی آیتم‌ها و مواردی گفته می‌شود که چه به صورت فردی و چه به صورت یک مجموعه در دیتابیس ذخیره می‌شود. دیتا عمدتا در جدول‌های دیتابیس ذخیره می‌شود.

اگر به اطلاعات بیشتری از ویژگی های پایگاه داده نیاز دارید این مطلب مفید را نیز بخوانید

مزایا و معایب دیتابیس

مزایای دیتابیس

1. دیتابیس‌ها هزینه‌های نگهداری اسناد و مدارک کاغذی را به‌طور کامل حذف کرده‌اند.
2. ساختار مشخص و منظم دیتابیس ‌ها دسترسی به داده‌ها و اطلاعات را بسیار ساده کرده است.
3. دیتابیس ‌ها امکانات مختلفی را برای اشتراک‌گذاری داده‌ها در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
4. در بانک‌های اطلاعاتی امکان ذخیره‌سازی یک‌پارچه‌ی کل داده‌ها به‌راحتی فراهم شده است و خیلی ساده می‌توان تمامی داده‌ها و اطلاعات مربوط به یک موجودیت (entity) را در یک ساختار مشخص ذخیره کرد.
5. به‌دلیل یکپارچه‌ بودن داده‌ها در دیتابیس‌، پردازش اطلاعات و انجام تراکنش‌ها بسیار سریع‌تر و آسان‌تر انجام می‌شود.
6. سازمان‌دهی اطلاعات در دیتابیس ‌ها، بازده کار را افزایش می‌دهد.
7. یکپارچه‌سازی و ساده‌سازی داده‌ها کمک می‌کند تا کاربر با دقت بالاتر و خطای کمتری به هدف موردنظرش دست پیدا کند.

معایب دیتابیس

1. طراحی و ساخت سیستم‌های دیتابیس، فرآیندی پیچیده، دشوار و زمان‌بر است.
2. ایجاد دیتابیس و استفاده از آن به آموزش و تخصص احتیاج دارد.
3. آموزش برنامه‌نویسان، طراحان و کاربران متخصص هزینه‌بر است.
4. درصورتی‌که دیتابیس آسیب ببیند، تمام نرم‌افزارهایی که با آن در ارتباطند تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. به همین دلیل توصیه می‌شود که همیشه از داده‌ها حتماً یک پشتیبان (Backup) تهیه کنید.
5. تبدیل سیستم قدیمی فایلی به سیستم مدرن دیتابیس هزینه‌بر است.
6. برای استفاده از دیتابیس‌ها ممکن است به سخت‌افزارهای اضافه نیاز باشد.

آموزش همه زبانهای برنامه نویسی از صفر (کاملا رایگان)

آموزش ویدیویی و مفاهیم اصلی مهم

۱- مفاهیم پایه‌ای پایگاه داده

• پایگاه داده چیست؟ پایگاه داده مجموعه‌ای ساختارمند از داده‌ها است که به صورت الکترونیکی ذخیره و مدیریت می‌شود. این داده‌ها می‌توانند شامل اطلاعات مشتریان، محصولات، تراکنش‌ها و غیره باشند.

• انواع پایگاه داده:

  • پایگاه داده رابطه‌ای (Relational Database): داده‌ها در جدول‌ها ذخیره می‌شوند و بین آن‌ها رابطه برقرار می‌شود. مثال: MySQL، PostgreSQL.

  • پایگاه داده غیررابطه‌ای (NoSQL Database): داده‌ها به صورت سند، کلید-مقدار یا گراف ذخیره می‌شوند. مثال: MongoDB، Redis.

۲-مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای

الف. مفاهیم پایه‌ای

• جدول (Table): ساختاری برای ذخیره‌سازی داده‌ها به صورت سطر و ستون.

• سطر (Row): یک رکورد در جدول.

• ستون (Column): یک ویژگی یا فیلد در جدول.

• کلید اصلی (Primary Key): ستونی که هر سطر را به طور منحصر به فرد شناسایی می‌کند.

• کلید خارجی (Foreign Key): ستونی که به کلید اصلی در جدول دیگر اشاره می‌کند.

ب. زبان SQL

• SQL چیست؟ SQL (Structured Query Language) زبانی استاندارد برای کار با پایگاه‌های داده رابطه‌ای است. با استفاده از SQL می‌توانید داده‌ها را ایجاد، خواندن، به‌روزرسانی و حذف کنید.

• دستورات اصلی SQL:

  • 

    پایگاه داده SQL Server رو قورت بده! بدون کلاس، سرعت 2 برابر، ماندگاری 3 برابر، پولسازی بلافاصله ... دانلود:

    پک کامل SQL Server

    پک مبانی برنامه نویسی (اختیاری)

    ایجاد جدول:

    CREATE TABLE users (
        id INT PRIMARY KEY,
        name VARCHAR(50),
        email VARCHAR(100)
    );

  • درج داده:

    INSERT INTO users (id, name, email) VALUES (1, 'John Doe', 'john@example.com');

  • خواندن داده:

    SELECT * FROM users;

  • به‌روزرسانی داده:

    UPDATE users SET email = 'john.doe@example.com' WHERE id = 1;

  • حذف داده:

    DELETE FROM users WHERE id = 1;

۳- مدیریت پایگاه داده غیررابطه‌ای (NoSQL)

الف. مفاهیم پایه‌ای

• سند (Document): داده‌ها به صورت سند (معمولاً JSON) ذخیره می‌شوند.

• کلکسیون (Collection): مجموعه‌ای از اسناد.

• کلید-مقدار (Key-Value): داده‌ها به صورت جفت‌های کلید-مقدار ذخیره می‌شوند.

ب. MongoDB

• ایجاد کلکسیون و درج سند:

  db.users.insertOne({ name: "John Doe", email: "john@example.com" });

• خواندن سند:

  db.users.find({ name: "John Doe" });

• به‌روزرسانی سند:

  db.users.updateOne({ name: "John Doe" }, { $set: { email: "john.doe@example.com" } });

• حذف سند:

  db.users.deleteOne({ name: "John Doe" });

۴- طراحی پایگاه داده

الف. نرمال‌سازی (Normalization)

• هدف: کاهش افزونگی داده‌ها و بهبود یکپارچگی داده‌ها.

• مراحل نرمال‌سازی:

  • فرم اول (1NF): هر ستون باید مقادیر اتمی داشته باشد.

  • فرم دوم (2NF): وابستگی کامل به کلید اصلی.

  • فرم سوم (3NF): حذف وابستگی‌های تراگذری.

ب. طراحی ERD (Entity-Relationship Diagram)

• موجودیت (Entity): یک شیء یا مفهوم که داده‌های آن ذخیره می‌شود (مانند کاربر، محصول).

• رابطه (Relationship): ارتباط بین موجودیت‌ها (مانند کاربر سفارش می‌دهد).

• ویژگی (Attribute): مشخصه‌های یک موجودیت (مانند نام کاربر، قیمت محصول).

۵- ابزارهای مدیریت پایگاه داده

الف. MySQL Workbench

• وظیفه: مدیریت و طراحی پایگاه‌های داده MySQL.

• مثال: ایجاد جدول‌ها، اجرای کوئری‌ها.

ب. phpMyAdmin

• وظیفه: مدیریت پایگاه‌های داده MySQL از طریق وب.

• مثال: درج داده، به‌روزرسانی داده.

ج. MongoDB Compass

• وظیفه: مدیریت پایگاه‌های داده MongoDB.

• مثال: مشاهده و ویرایش اسناد.

درس 1

درس 2

درس 3

دانلود جزوه pdf آموزش دیتابیس

برای دانلود جزوه پی دی اف دیتابیس کلیک کنید

حتما دانلود کنید در کنار این مطلب: آموزش صفر تا صد طراحی سایت در وردپرس

سوالات متدوال

1- بهترین راه شروع یادگیری دیتابیس چیست؟

بهترین راه برای یادگیری هر موضوعی در برنامه نویسی‌، انجام دادن پروژه‌های عملی و کاربردی هست. یک پروژه عملی برای خودتعریف کنید و گام به گام پیش روید.

2- دیتابیس وردپرس چیست؟

دیتابیس را می‌توان ستون فقرات وردپرس دانست، که وظیفه دارد اطلاعات را در خود ذخیره می‌کند. دیتابیس به شما این تضمین را می‌دهد که بهینه‌سازی صفحات شمارا بدون نقص انجام دهد.