یوزکیس چیست؟ انواع، مثالها و همه نکات (به زبان ساده)

وقتی نوبت به تجزیه و تحلیل نیازمندی های یک سیستم می‌ رسد، یوزکیس دیاگرام (use case diagram) یا همان نمودار مورد کاربرد به یک گزینه بی رقیب تبدیل می شود. یوزکیس دیاگرام در واقع نموداری بصری است که معمولا به راحتی می توان آن را فهمید. راهنمای امروز ما به شما کمک می کند تا با مفهوم یوزکیس آشنا شوید و با استفاده از دستورالعمل های موجود بتوانید یوزکیسی ترسیم کنید که مشتریان و استفاده کنندگان از آن به راحتی آن را بفهمند و به کار ببرند.

یک یوزکیس دیاگرام عمدتا شامل اکتور یا کنشگر (actor)، مورد کاربرد (use case) و ارتباطات (relationships) است. دیاگرام های پیچیده و بزرگتر شامل سیستم ها (systems) و مرزها (boundaries) هم می شوند. ما در این مطلب یوزکیس دیاگرام مبتنی بر شئ (object) را مورد بررسی قرار می دهیم.

آموزش رایگان زبانهای برنامه نویسی به زبان ساده

به خاطر داشته باشید که این مطلب راهنمای یوزکیس دیاگرام است نه قوانین آن؛ بنابراین اگر موقع ایجاد یک یوزکیس متوجه موردی شدید که می تواند نمودار شما را بهبود ببخشید می توانید از آن استفاده کنید، حتی اگر در اینجا به آن اشاره ای نشده باشد. برای فهم بیشتر و عمیقتر یوزکیس دیاگرام تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

معرفی Use Case

Use Case (یوزکیس) ابزاری برای تعریف تعاملات مورد نیاز کاربر در سیستم است، در واقع مجموعه اقداماتی است که مرحله به مرحله تعاملات بین کاربر و سیستم را برای رسیدن به یک هدف خاص (که همان کامل شدن کیس است) تعریف می کند. کیس را می توان یک کار در نظر گرفت که باید تکمیل شود.

در توسعه نرم افزار Use Cases یا مجموعه ای از Caseها (کیس ها) نوشته می شود. در تصویر زیر هر کدام از بیضی ها یک کیس را نشان می دهد و کاربری که با سیستم از طریق این کیس ها ارتباط برقرار می کند.

چه کسانی از مستندات “Use Case” استفاده می کنند؟

مستندات Use Case یک نمای کامل از مسیرهای مختلف تعاملات کاربر با سیستم برای رسیدن به هدف ارائه می دهد. هرچه اسناد بهتری نوشته شود، شناسایی نیازمندی های یک سیستم نرم افزاری بسیار ساده تر خواهد شد.

توسعه دهندگان نرم افزار، آزمایش کنندگان نرم افزار و همچنین سایر گروه های ذی نفع می توانند از این مستندات استفاده کنند.

موارد استفاده از مستندات Use Case:

• توسعه دهندگان برای پیاده سازی کد و طراحی آن
• آزمایش کنندگان برای ایجاد کیس های آزمایشی
• ذی نفعان تجاری برای درک نیازهای نرم افزار

آموزش رایگان شبکه کامپیوتر با 14 درس (صفر تا صد +جزوه PDF)

کنشگرها (Actors)

• اکتورها یا کنشگرها شروع کننده یک فعالیت در سیستم مورد نظر هستند– شما در ابتدا باید کنشگرهای مرتبط با کسب و کار مد نظرتان را نامگذاری کنید. به عنوان مثال اگر یوزکیس شما با یک سازمان خارجی تعامل دارد بهتر است به جای استفاده از نام آن سازمان برای یوزکیس، عملکرد آن سازمان را به عنوان اسم به کار ببرید (مثلا Airline Company بهتر از PanAir است).
• اکتور یا کنشگرهای اولیه (Primary Actors) باید در سمت چپ نمودار شما قرار بگیرند– این کار باعث می شود تا به سرعت بتوانید نقش های مهم و کلیدی موجود در سیستم را برجسته کنید.
• نقش کنشگرها (نه موقعیت هایشان) را عنوان کنید- به عنوان مثال، در یک هتل هم مدیر دفتر و هم مدیر شیفت می توانند کار رزرو کردن را انجام بدهند. بنابراین با استفاده از نامی مثل “مأمور رزرو” باید نقش هر کنشگر در سیستم را مشخص نمایید.
• سیستم های خارجی کنشگر هستند- اگر یوزکیس شما ارسال ایمیل است و با نرم افزار مدیریت ایمیل تعامل دارید، این نرم افزار یک کنشگر برای یوزکیس خاص شما محسوب می شود.
• کنشگرها با یکدیگر تعامل ندارند- در صورتی که کنشگرهای یک سیستم با هم تعامل دارند، باید یک یوزکیس دیاگرام جدید ایجاد کنید که سیستم ارائه شده در یوزکیس دیاگرام قبلی را به عنوان یک کنشگر نشان بدهد.
• کنشگرهای ارث بری شده (inheriting actors) را زیر کنشگرهای والد (parent actors) قرار بدهید– این کار برای خوانایی بیشتر و برجسته کردن سریع موارد کاربرد خاص برای هر کنشگر انجام می شود.

برخی از مواردی که باید هنگام ایجاد کنشگر در یوزکیس در نظر گرفت:

یوزکیس ها (Use Cases)

• نام یوزکیس ها با یک فعل شروع می شود- یک یوزکیس بیان کننده عمل یک مدل یا سیستم است، بنابراین اسم آن باید با یک فعل شروع شود.
• نام یوزکیس را توصیفی انتخاب کنید- توصیفی کردن اسم یوزکیس باعث می شود افرادی که به نمودار شما نگاه می کنند اطلاعات بیشتری از آن دریافت کنند. به عنوان مثال نام “چاپ فاکتور” بهتر از “چاپ” است.
• ترتیب منطقی یوزکیس ها را برجسته کنید- برای مثال، اگر در حال تجزیه و تحلیل اطلاعات برای یک مشتری بانک هستید، یوزکیس های معمول شما شامل باز کردن حساب، سپرده گذاری و برداشت می شود. موقع ترتیب بندی این موارد، آنها را به شکلی معقول و منطقی بچینید.
• یوزکیس های اینکلود یا شامل شده (included use cases) را در سمت راست یوزکیس قرار بدهید- این کار برای بهبود خوانایی و افزایش وضوح انجام می شود.
• یوزکیس های ارث بری شده (inheriting use case) را زیر یوزکیس های منبع یا والد (parent use case) قرار بدهید- این کار هم برای افزایش خوانایی و فهم نمودار شما انجام می شود.

هنگام ترسیم یوزکیس باید به چند نکته توجه کرد:

ارتباطات (relationships)

• هنگام استفاده از <<extend>>، پیکان یا فلش به یوزکیس مبنا اشاره می کند.
• <<extend>> می تواند شرایط بسط اختیاری داشته باشد.
• <<extend>> و <<include>> هر دو به صورت فلش های نقطه چین دار نشان داده می شوند.
• رابطه اکتور و یوزکیس فلش ها را نشان نمی دهد.

سیستم ها یا پکیج ها (Systems / Packages)

• از سیستم ها یا پکیج ها خیلی کم و فقط در موارد ضروری استفاده کنید.
• برای اشیاء (objects) نام های معنی دار و توصیفی انتخاب کنید.

آموزش مهندسی نرم افزار با 30 درس رایگان (و همه نکات کاربردی)

نمودار Use Case

نمودار Use Case یک نمایش تصویری از اقدامات کاربر(ها) در سیستم است. اگر یوزکیس بازیگران زیادی داشته باشد، نمودار تصویری یک ابزار عالی در این زمینه فراهم می کند که درک یوزکیس را بسیار آسان می کند. در نمودار سطح بالا جزئیات زیادی وجود ندارد و ایده های پیچیده را به روش کاملاً ساده نشان می دهد.

در نمودار بالا شکل های مستطیل، بیضی، فلش و فرد به ترتیب سیستم، Use Case، رابطه و بازیگر یا کاربر را نشان می دهند. یک نمودار سیستم یا نرم افزار را نشان می دهد، سازمان یا افرادی که با سیستم تعامل دارند و همچنین جریان اصلی اینکه ” سیستم چه کاری انجام می دهد؟” را نشان می دهد.

نمودار Use case ورود به سیستم:

• این نمودارUse case مثال قبل برای “ورود به سیستم” است. در اینجا بیشتر از یک بازیگر داریم و همه آنها خارج از سیستم قرار می گیرند. دانش آموزان، معلم و والدین به عنوان بازیگران اصلی یا اولیه در نظر گرفته شده اند و به همین دلیل همه آنها در سمت چپ مستطیل قرار می گیرند.
• کارکنان و مدیر سایت به عنوان بازیگران ثانویه در نظر گرفته شده اند و در سمت راست مستطیل قرار می گیرند. بازیگران می توانند به سیستم وارد شوند بنابراین بازیگران و کیس با رابط به هم وصل می شوند.
• سایر عملکردهای موجود در سیستم مانند بازیابی رمز ورود و فراموشی رمز ورود. مرتبط به کیس ورود به سیستم می باشند و به همین دلیل به کیس وصل شده اند.

آموزش صفر تا صد جاوا اسکریپت (رایگان)

ویدیوی آموزشی یوزکیس

جمع بندی

ما در این مطلب برخی از رایج ترین دستورالعمل ها که باید موقع طراحی و ترسیم یوزکیس دیاگرام رعایت کنید را بررسی کردیم. با این حال، بسته به شرایط ممکن است دستورالعمل های بیشتری هم وجود داشته باشد. به عنوان مثال، ممکن است برای نامگذاری اشیاء یا همان object های موجود استاندارد شرکتی خاصی در اختیار داشته باشید که باید موقع ترسیم یوزکیس دیاگرام آنها را در نظر بگیرید. اگر فکر می کنید ما در این مقاله نکته خاصی را از قلم انداختیم حتما آن را در بخش نظرات همین پست عنوان کنید. ضمنا همانجا می توانید سوالات خودتان را هم از ما بپرسید. موفق باشید.